Khảo sát chiều dài gần 20km của tuyến kênh hữu chảy qua địa phận các xã Thanh Nưa, Thanh Hưng, Thanh Chăn, Thanh Luông, Noong Luống…(thuộc huyện Điện Biên) của công trình đại thủy nông Nậm Rốm, chúng tôi bắt gặp vô số những thứ rác thải trôi nổi lập lờ trên dòng kênh như các loại quần áo rách, thùng nhựa, bìa cát - tông, rau, củ, quả, túi nilong, vỏ chai, lọ và cả xác chết gia cầm. Nhiều bãi rác thải tự phát xuất hiện dọc suốt chiều dài bờ kênh; những bãi đất ngay cạnh mái kênh ngổn ngang vô số bao, bì thuốc trừ sâu người dân vứt bừa bãi. Ở những “tiểu câu” (điểm kênh, mương đấu nối với tuyến kênh dẫn nước ra ruộng đồng) các loại rác thải ken cứng, chèn ứ gây tắc nghẽn dòng chảy.           

         Điều đặc biệt, dù biết nguồn nước bị ô nhiễm và tiềm ẩn những loại bệnh ngoài da, nhưng hàng chục người dân địa phương vẫn cắm cúi lội dưới dòng kênh đục ngầu để mò bắt ngao, hến. Cảnh trẻ con tắm, người dân giặt giũ quần áo và rửa rau trên bờ kênh cũng khá nhiều. Không ít lần chúng tôi bắt gặp người dân phải hốt hoảng bò lên bờ kênh vì gặp phải xác gia cầm, gia súc thối rữa trôi tới gần.   

         Qua tìm hiểu, chúng tôi được biết, trên chiều dài gần 20 km kênh hữu này có 1 điểm chắn rác để thu gom rác thải nằm ở địa bàn xã Thanh Chăn. Tại điểm chắn rác này, vì khối lượng rác quá lớn tích tụ nên hàng ngày Công ty trách nhiệm hữu hạn Thuỷ nông Điện Biên phải cử công nhân xuống vớt rác, chờ phơi khô rồi xử lý (đốt) thủ công tại chỗ. Còn những thứ rác khác nếu “lọt” qua điểm chắn này sẽ theo dòng chảy đổ về hồ Cô Lôm (xã Noong Luống, huyện Điện Biên). Bà Lò Thị Mấng, xã Thanh Chăn, sinh sống gần điểm chắn rác cho biết: “Hàng trăm thứ rác từ các xã khác theo dòng kênh đổ dồn về đây làm không khí quanh khu vực chắn rác này có mùi rất khó chịu. Những ngày rác đổ dồn về nhiều, gặp ngày nắng to thì chúng tôi chỉ còn cách đóng kín các cửa nhà để “chạy trốn” với mùi hôi thối bốc lên”  

          Ông Cà Văn Pánh, Chủ tịch UBND xã Thanh Chăn cho biết: “Tuyến kênh hữu cấp 1 chảy qua địa phận xã Thanh Chăn dài hơn 2km. Điều lo ngại nhất về vấn đề vệ sinh của tuyến kênh này là ý thức bảo vệ người dân trên địa bàn xã còn kém. Không chỉ riêng người dân xã Thanh Chăn mà dân ở các xã khác sống dọc hai bên bờ kênh cũng vứt rác xuống mương. Tuy là "Xã điểm xây dựng nông thôn mới" nhưng đến nay, xã chỉ đạt 13/19 tiêu chí. Tiêu chí môi trường của xã vẫn chưa đạt, vì các thôn bản chưa quy hoạch điểm thu gom rác, mà thu gom cũng không biết xử lý ở đâu. Mặc dù xã đã có giải pháp tuyên truyền người dân, huy động học sinh thu gom rác 2 bờ kênh nhưng tình trạng rác trên dòng kênh rất phức tạp”.

        Không phủ nhận thực tế này, bà Hà Thị Mai, Cụm trưởng Cụm Phai Đin, đơn vị trực tiếp quản lý tuyến kênh hữu (thuộc Công ty trách nhiệm hữu hạn Quản lý Thủy nông Điện Biên) cho biết: “Nguyên nhân tuyến kênh này có nhiều rác là do người dân trên địa bàn và nhân dân xung quanh không có ý thức, ban ngày không vứt được thì ban đêm chở từ trong làng ra đổ. Người dân cũng đã ký cam kết  nhưng khi chúng tôi không có mặt thì dân vẫn vứt rác xuống kênh. Cái này phải có sự can thiệp rộng của Nhà nước, pháp luật mới làm nổi”.  

         Được biết, ngoài giá trị kinh tế khi giúp người dân Điện Biên thâm canh được 3 vụ (2 vụ lúa, 1 vụ rau) với năng suất đạt từ 7 – 8 tấn/ha trên diện tích canh tác lên đến hơn 5.000 ha hiện nay, công trình đại thủy nông Nậm Rốm này còn chứa đựng những giá trị lịch sử, nhân văn sâu sắc. Công trình này là thành quả lao động của 2.000 chiến sĩ Tổng đội Thanh niên xung phong trong suốt 6 năm ( 1963- 1968) trong thời kỳ cả nước có chiến tranh. Với những những giá trị đó, cơ quan chức năng và người dân trên địa bàn càng cần có ý thức hơn trong việc bảo vệ tuyến kênh trọng yếu này.